Dr Bernstein’ın Diyabet Çözümü / Normal Kan Şekeri Değerlerine Ulaşma Rehberi
Dr Bernstein hakkında sizlerle Tip-1 Diyabetli Dr Bernstein’in, Tip-1 Diyabetli Bireylerin Hayatını Değiştirmesi başlıklı yazımızda bilgi vermiştim. Kitabının 7. bölümünden önemli satırları sizlerle iki ya da üç farklı yazıda anlatmaya çalışacağım. Bu konu için bu yazıyı birinci bölüm olarak kabul edebilirsiniz.
Desteği için de Esma’ya bu vesile ile teşekkür ediyorum 🙂
Bölüm 7
Küçük Sayılar Kanunu
“Büyük şeyler büyük hatalara, küçük şeyler küçük hatalara neden olur.” Arkadaşım Kanji Ishikawa, her sabah kalktığında kendisine ilk olarak bunu söylüyor. Bu onun kutsal sözü, diyabet hakkında bildiği en önemli şey.
Kanji, 2009 yılına kadar, Japonya’da en yaşlı Tip 1 diyabetliydi (bu arada benden genç, ama ilk kitabımı okumadan önce uzun yıllar boyunca devam eden kontrolsüz kan şekerleri nedeniyle çeşitli komplikasyonlardan etkilendi).
Pek çok biyolojik ve mekanik sistem, küçük girdilere öngörülebilir yanıtlar verirken, büyük girdilere kaotik ve önemli ölçüde daha az öngörülebilir yanıt vermektedir. Trafiği ele alalım. Bir otoyolda az sayıda araç varsa, trafik öngörülebilir bir şekilde akar: araçlar hızlarını koruyabilir, yoldaki boşluklara minimum tehlike yaşayarak girip çıkabilir. Bu ortamda hata için yer vardır. Yoldaki arabaların sayısını 2 katına çıkartsak, riskler 2 katına çıkmakla kalmaz, geometrik olarak artar. Araç sayısını 3 veya 4 katına çıkartalım, güvenli bir seyahatin öngörülemezliği katlanarak artar.
Diyabetliler için kan şekeri normalizasyonda oyunun adı öngörülebilirliktir (predictability). Etkilerini öngöremediğiniz sürece ilaçları güvenle kullanmak çok güçtür. Aynı şekilde yediklerinizin etkilerini öngöremiyorsanız kan şekerlerinizi normalize edemezsiniz. Eğer kan şekeri seviyenizi doğru tahmin edemezseniz, insülin veya diğer şeker düşürücü maddelere olan ihtiyacınızı doğru tahmin edemezsiniz. Eğer yediğiniz yiyeceklerin türleri sürekli olarak öngörülemez kan şekeri değerlerine sebep oluyorsa, kan şekerinizi normalleştirmeniz mümkün olmayacaktır.
Bu kitabın temel amaçlarından bir tanesi, kan şekeri değerinizi nasıl tahmin edeceğinizi ve tahminlerinizin doğru olmasını nasıl sağlayacağınızı öğrenmek için gerekli bilgileri vermektir. Bu aşamada Küçük Sayılar Kanunu son derece önemlidir.
Öngörülebilirlik: Nasıl başarılır?
Karbonhidrat Tahmin Kuralı
ADA’nın (Amerikan Diyabet Derneği) 2010 yılında İnternetteki besin piramidi, 3 öğün yiyen biriyseniz size öğün başına 84 gran karbonhidrat tüketmenizi önerir. Bu, artık bildiğiniz gibi, kan şekerini kontrol etmeye çalışan insanlar için oldukça fazla. Bunun nedenini açıklamaya çalışalım.
84 gram karbonhidrat için büyük bir tabak makarnayı ele alalım. Pişmemiş makarna paketi üzerindeki bilgileri okuyarak kaç gram makarnada 84 gram karbonhidrat olacağını kesin bir şekilde hesaplayacağınızı düşünebilirsiniz. Diyelim ki 63 kg ağırlığında, obez olmayan ve insülin üretemeyen bir tip 1 diyabetlisiniz. 1 gr karbonhidrat, kan şekerinizi ortalama 5 mg/dl yükseltecektir. Daha sonra tarif edeceğimiz yöntemlerle, yemekten sonraki kan şekerinizin yemeğe başlamadan önceki kan şekeri ile kan aynı olması için kaç ünite insülin yapmanız gerektiğini hesaplayabileceksiniz. Kibarca söylemek gerekirse, bu hesaplama, yüksek karbonhidratlı bir öğün için nadiren işe yarayacaktır. Gerek ADA’nın gerekse yiyecek paketindeki yazıların söylemediği şey, üreticilerin paketlerdeki besin değerleri için artı eksi %20 hata payına izin verildiğidir. Üstelik bazı paketli yiyecekler, örneğin hazır sebze çorbası, federal yasal düzenlemelere rağmen bu hata payına bile uymamaktadır. Dolayısıyla, gerekli hesaplamayı yapsanız bile yemekten sonraki kan şekeriniz karbonhidrat hatasından kaynaklı 85 mg/dl’lık (5 mg/dl x ±17 gr) (±17 gr: 84 gramın ± %20’si) düşme ya da yükselme yaşayabilecektir. Eğer hedef kan şekeri değeriniz yaklaşık 85 mg/ dl ise, bu durumda tokluk şekeriniz 0 mg/dl ile 170 mg/dl arasında bir değer olacaktır. Her iki durum da kabul edilebilir değildir.
Başka bir örneği ele alalım. Diyelim ki Tip 2 diyabetlisiniz, obezsiniz, vücudunuz bir miktar insülin üretiyor ve ilave olarak dışardan da insülin alıyorsunuz. 1 gram karbonhidratın kan şekerinizi 3 mg/dl yükselttiğini buldunuz. Kan şekeriniz ±51 mg/dl oynayabilecektir. Diyelim ki hedef kan şekeri değeriniz 90 mg/dl, bu durumda tokluk kan şekerinizi 141 mg/dl ile 49 mg/dl arasında bulacaksınız demektir.
Bu durum ADA kılavuzlarının problemlerinden bir tanesi. Büyük girdiler, büyük belirsizlik.
Ama eğer kan şekerinizi çok küçük hata payları içinde etkileyecek miktarda karbonhidrat tüketirseniz, çok daha basit bir zamanda kan şekerinizin normalleşmesi mümkün olacaktır. Benim beslenme planım, detaylarını 9-11 bölümlerinde göreceğiz, bu farkları ±10–20 mg/dl aralığında tutmayı hedeflemektedir. Bunu nasıl başarıyoruz? Küçük girdilerle.
Yarım çay fincanı kadar makarna yemekten bahsetmiyorum. Bazı karbonhidratların küçük miktarları bile kan şekerinde büyük dalgalanmalara yol açabilir. Hem zaten o kadar küçük bir miktar makarnayı yemek kimi tatmin eder ki? Kritik olan, kan şekerini az etkileyen yiyeceklerden tüketmek.
Küçük girdiler, küçük hatalar. Kulağa o kadar basit ve doğru geliyor ki, daha önce neden kimse bana bundan bahsetmedi diye sorabilirsiniz. Diyelim ki yemeğinizin karbonhidrat kısmı için makarna yerine salata yediniz. Eğer 2 kap salatanın karbonhidrat miktarını 12 gr olarak alırsanız, ve hata payınızı %20 yerine %30 bile düşünseniz, belirsizliğe sebep olacak 4 gr karbonhidrat var demektir, ki bu da kan şekerinizi ortalama ±20 mg/dl oynatmaya sebep olabilir. Büyük bir tabak makarna yerine birkaç kap salata mı? Yerini tutar mı diyeceksiniz. Tabi ki aç kalmanızı istemiyoruz. Hızlı etkili karbonhidratları azaltırken tükettiğiniz protein miktarını artırabilirsiniz. Bildiğiniz gibi protein de kan şekerinizi yükseltmektedir, ama bu çok daha yavaş, çok daha küçük miktarda ve ilaçlarla daha kolay telafi edilecek şekilde olacaktır. Buna ek olarak, yedikten sonra hala aç hissetmenize neden olabilecek makarnanın aksine, protein sizi daha uzun süre tok tutacaktır. Bu konuyu ilerleyen bölümlerde daha detaylı olarak açıklayacağım.
Teoride, yediğiniz herşeyi son gramına kadar tartabilir, üreticilerin sağladığı bilgilere veya kullandığımız bazı kitaplara dayanarak hesaplarınızı yapabilirsiniz. Ama bu bilgiler, yukarıda da belirttiğimiz gibi tahminidir ve önemli ölçüde hata payına sahiptir. Tam olarak ne yediğiniz ve bunun kan şekerinize etkisi hakkında kaba bir fikriniz olacaktır aslında.
Buradaki fikir, yavaş etkili karbonhidratlardan ve düşük miktarlarda tüketmektir. Ek olarak, kan şekerinizde büyük dalgalanmalara sebep olmadan sizi doyuracak yiyecekler tüketmenizdir. Basit.
test
son derece doğru aslında benim de kullandığım bir teknik.
kitspts bahsediliyor mu bilmşyorum ama bir yönü daha var. sindirim süresiyle insulinin etki hızı aynı değil. böyle olmayınca mükkemmel tuttursak bile yemekten sonra önce şekerimiz artıyor sonra dengeye geliyor.
30 gr yeyip 5 unite insulin aldınız 1 saat sonra kan sekeri 150 oldu diyelim daha sonra dustu.
60 gr yeyip 10 unite yapsamız 3 saat sonra belki aynı yere gelecek ama 1saatsonraki sekeriniz 150 den fazla 170 180 e bile varabilir. ikiyle carpınca aradaki farkı da büyütmüş oluypruz.
Fakat benim gibi kilo almaya çalışan bir diyabetliyseniz az tüketim prensibi pek çalışmıyor malesef 🙁
Sinan Bey Merhaba,
Glisemik yükü arttırmanız ile ilgili bu durum. Yani normal yediğinizden daha fazla yerseniz insülini iki katına çıkarsanız da karbonhidrat ve insülin eşleşmesi yetmeyebiliyor. Bununla birlikte insülinin hızıyla da ilgili. Maalesef şu anki insülinlerin max etkiye erişme hızı sindirim süremizle tam örtüşmüyor.
Daha farklı başlıklar da var. Diğer yazılarda onları da anlatmaya çalışacağım.
sevgiler
ben de şöyle bi 3-4 kg almak istiyorum napsak acaba
merhaba,
bende suan benzer bir teknik uyguluyorum. Ancak benim de Mert bey gibi kilo almaya ihtiyacim var. Hemde 10 kilo kadar 🙁
ama karbonhidrati azaltarak cogu ogunde insilun kullanmiyorum. bu beni mutlu ediyor
Merhaba,
İnsülinin vücuttaki temel görevi sindirilen yiyeceğin hücrelere girmesini sağlamak değil mi ?
0 veya çok az karbonhidratlı bir öğünde insülin yapmazsak aldığımız diğer besin maddeleri,proteinler,vitaminler vücutta nasıl etkin olarak kullanılabilecek.Hücrelere nasıl girecek.Doktor ve diyetisyen randevuma 1 ay var bu yüzden yardımcı olabilirseniz gitmeden biraz denemek istiyorum.Doktorumdan sonuçları kıyaslamasını rica edeceğim.
Merhaba Çağlayan Berivan,
İnsülin kanda yükselişe geçen şekerin yükselmesini engelleyen ve kamda serbest halde dolaşan şekeri hücrelere ulaştıran bir hormondur. İnsülin olsun ya da olmasın besinlerden şeker hariç aldığımız diğer kaynaklar (protein, vitamin vb) sindirim yoluyla hücrelere dağılır.
İnsülin almamak gibi durum da bu beslenme stilinde bulunmuyor. İnsülin kalemi kullanan bireyler bazal insülinlerini yapmaya devam ediyor. Pompa kullanıcılarında da bazal gidişatı devam ediyor. Yemeklerden önce gönderilen insülin miktarı ile bazal insülin miktarı bu beslenme stiliyle düşüyor. Yani insülin halen hayatımızda var kandaki şeker yine hedef hücrelere ulaşıyor.
Sevgiler
Esra Hanım teşekkür ederim cevabınız için.Anladığım doğruysa karbonhidrat sayımı ile bazı detaylar hariç benzer bir beslenme biçimi o zaman..Dr.Bernstain’ın beslenme düzenine göre en azından 1 öğünde sıfır karbonhidrat tüketmek koşuluyla kısa ekili insülin yapmamak mümkün mü sizce ?
Çok soru sordum farkındayım,kusura bakmayın lütfen
Sayın Çağlayana Berivan,
Karbonhidrat sayımı ile benzer ama günlük alacağınız karbonhidrat miktarı oldukça düşük. Kişiden kişiye değişir ama ortalama 30 gr kh civarında.
Bazı öğünlerde ben insülin yapmıyorum. Yani bu durum olasılık dahilinde.
sevgiler,
Merhaba
Kilo almak isteyen arkadaşlara bir kaç öneride bulunmak istiyorum bende . yaklaşık 1.5 senelik tip 1 diyabetliyim. diyabet teşhisim konduğunda 51 kiloydum boyum 1.75 epey cılızdım yani 🙂 şuan 64 kiloyum. Bunu düzenli spor ( fitness ) yaparak ve protein e önem verip beslenerek yaptım . Genel sadece sabah kahvaltımda tam buğday ekmeği tüketiyorum öğle ve akşam yemeğimde bulgur yeşil mercimek(baklagiller) gibi glisemik indeksi düşük besinler tüketiyorum. Özellikle baklagiller bu konuda çok iyi çükü hem protein hem düşük glisemik indeksli karbonhidrat içeriyor .. abartmadan kuruyemiş tüketiyorum ( fıstık , badem ”’öğrenci olduğum için fıstık oluyor bu genelde 😀 ” ) . şeker düzenleme açısından da bir öğünümde hem yeşil mercimek hem bulgur yemiyorum .. yiyeceksemde ikisindende yarım porsiyon yiyorum .. mesela ben bir tabak bulgur yanına 200 gram tavuk yiyerek (kahvaltıda yumurta peynir .. ) 14 ünite insülin yapıyorum ( bunu kendine göre ayarlamalısın ) bazen daha çok yemek istediğimde 2 ünite arttırıyorum mümkün olduğuncu bir öğünde fazla yeme limitimi çok arttırmıyorum ( biraz daha yoğurt ve 2 kaşık daha bulgur mesela ) üzerinede bir kahve içiyorum nedense kahve içtiğimde şekerim düşüyor 😀 .. yani durum çok olumsuz değil .. HbA1c 5 in altında çıkıyor genelde.. bu arada ben sürekli benzer şeylerden oluşturduğum için beslenmemi şeker dengemi ezberledim neredeyse .. sonuçta
https://fbcdn-sphotos-e-a.akamaihd.net/hphotos-ak-xpt1/v/t1.0-9/12063652_10153708489583637_4953839951957896743_n.jpg?oh=8022f6ec81a24d1f3454570e5515e43d&oe=56C48363&__gda__=1454561898_5a8d027f40d50d347cf1a67383cf5982
Biraz düzenli yaşayınca herşey güzel gidebilir ” Hain İNsülin alerjilerine ve kaşıntılara rağmen 😀 ”
[…] Dr Bernstein’ın Diyabet Çözümü / Normal Kan Şekeri Değerlerine Ulaşma Rehberi başlıklı yazımızdan ilk bölümü okuyabilirsiniz. […]
Ablacım Aslında biraz basit bir soru olacak ama şimdi sabah öğünümde benim 9 gram için 1 ünite insülin göndermem gerek o zaman 9 gram karbonhidrat şekerimi kaç değer yükseltmiş olur bunu aslında hesaplıyordum ama unuttum ve hatırlayamıyorum:)
Fatma Selam,
1 ünite insülin kan şekerini ne kadar düşürüyor? Düşen rakam kadar yükselir gibi düşünebilirsin.
sevgiler,
Anladım ablacım 1 ünite 60 değer düşürüyor 9 gram karbonhidratta 60 değer yükseltiyor teşekkürler.
Merhaba. Kardesim 10 yasinda tip1 diyabet hastasi. Her ana ogunden 2 saat sonra kan sekerini olcuyoruz genellikle normal duzeylerde cikiyor. Benim merak ettigim 2 saat oncesinde cok yukselip 2 saat sonrasinda normal seviyeye doner mi. Farkli olmakla birlikte besinlerin 2 saatde kana karistigini biliyorum. Bunu neden soruyorum karpuz yiyor misir yiyor 2saat sonra olctugumde normal cikiyor kan sekeri bende cok meram ettim. Simdiden tesekkurler:)