LADA: Tip 1.5 Diyabet’e Genel Bir Bakış

LADA: Tip 1.5 Diyabet’e Genel Bir Bakış

Tip 1.5 Diyabet (T1.5D), Yetişkinlerde Gizli Otoimmün Diyabet (Latent Autoimmune Diabetes of Adults, LADA) olarak da bilinir. LADA, bazı uzmanlar tarafından yavaş ilerleyen bir Tip 1 Diyabet (T1D) formu olarak kabul ediliyorken, alanındaki diğer uzmanlar onu diyabetin ayrı bir şekli olarak görüyor.

LADA veya T1.5D, erişkinlerde 30 yaşın üzerinde tanısı konan T1A olarak düşünülür, T1D genellikle çocuklarda ve daha genç erişkinlerde teşhis edilir. T1.5D genellikle Tip 2 Diyabet (T2D) ile birlikte görülür, T1.5D olan bireylerin% 25’ine kadar T2D özellikleri de vardır.¹ Buna bazen “çift diyabet” de denir.

T1.5D olan bireylerin hemen hepsi eninde sonunda tedavi için insüline bağımlıdırlar ve ilk tanıdan sonra aylar veya yıllar içinde (altı yıla kadar) insülin ihtiyacı duyma riskleri çok yüksektir. T1D’si olan kişilerin aksine bu insanlar diyabet tanısından günler veya haftalar sonra insüline ihtiyaç duyar². T2D tanısı konan bireylere göreceli olarak nadiren insülin tedavisi gerekir.Şu anki öneriler, T1.5D olan bireyleri hemen insülinle tedavi etmektir, ancak bu, evrensel olarak kabul edilmemektedir.

T1.5D’nin Nedenleri

Tıpkı şeker hastalığının diğer biçimlerinde olduğu gibi, T1.5D’nin altında da yatan nedeni veya nedenleri tam olarak bilemiyoruz. Tip 1, 1.5 ve 2 diyabette farklı otoimmün bileşenleri var, ama bu nedenle oluşan antikor tiplerinden bazıları örtüşüyor, – bu yüzden T1D’de olduğu gibi T1.5D olan bireylerde de bağışıklık sistemi pankreasın beta hücrelerine karşı harekete geçmeye başladığı açıktır – bu da kan şekerlerini kontrol altına almak için insülinin kaynağına ihtiyaç duymamızı neden oluyor. Hem T1D hem de T1.5D, glutamik asit dekarboksilaz veya anti-GAD antikorlarına karşı antikorlara sahiptir. T1D’de olduğu gibi, T1.5D’li bireyler obez olmama eğilimi gösterirken, T2D’de çoğu birey fazla kilolu veya obezdir.

Genetik ve Çevresel Etki

T1.5D’li bireyler, T1D’li bireylerin ile aynı genetik yatkınlıkları paylaşıyorlar. Ancak HLA-DR ve DQ gen ailelerinin (haplotipleri) sahip oldukları ilişki güçlü görünmemektedir.³ Hem T1D hem de T1.5D ile ilişkili diğer genler de vardır; bunlar, T hücrelerinin aktivasyonu (CTLA4, PTPN22, IL2RA) ile ilişkili genler ve birçoğu bağışıklık sisteminin işlevlerinde rol alan bir dizi geni içeriyor. T1.5D bireylere daha yaşlı bir yaşta teşhis konma eğilimi gösterdikleri için çevre duyarlılıklarından şüpheleniliyor ancak şu anda bunla ilgili somut bir kanıt yok.⁴

Belirtileri

T1.5D semptomları diğer diyabet formlarına benzemektedir; Sık ve çok su içmek, sık idrara çıkma ve anlamsız kilo kaybı gibi. Görme bulanıklığı veya yorgunluk gibi başka semptomlar da ortaya çıkabilir. Genellikle T1.5D’ye T2D tanısı konur ve hastanın T1.5D’li olduğu ancak kan şekerini kontrol eden ilaçlarla tedavi başarısız olduktan sonra düşünülür. Bu ilaçlar en yaygın olarak aşağıda tartışılan sülfonilüre ilaçlarıdır; ancak bu tedavi başarısızlığı, metformin de içerir. Bu yaygın anti-diyabet ilaçları başarısız olduktan sonra, antikorların mevcut olup olmadığının ve C-peptid seviyesinin (hem T1D hem de T1.5D’de biyolojik belirteç olarak görev yapan normal bir madde) düşük olup olmadığını belirlemek için daha ileri testler yapılır.

Teşhis

T1.5D olan bireylerde aynı T1D belirtileri ve bazı antikorlar bulunur. Bununla birlikte, T1.5D olanlar genellikle aşağıdaki antikorlardan birine sahipken, T1D olanlar bu antikorların 2 veya daha fazlasına sahip olabilir:

• Islet hücresi antijenlerine antikorlar (anti-ICA)
  • Antijenler, antikor oluşumunu uyaran kimyasal sekanslardır
• Glutamik asit dekarboksilazına (anti-GAD antikorları veya GADA’lar) antikorlar,
  • Bunlar T1.5D’de en yaygın olanlardır
• Tirosin fosfataz proteinlerine (IA-2s) karşı antikorlar
• İnsülin için antikorlar

Genel olarak, antikor seviyesi ne kadar yüksek olursa (otoantikorlar), beta hücresi yıkımı o kadar büyük olur ve eninde sonunda T1.5D olan birisi insülin tedavisine ihtiyaç duyar. Bir otoimmün bozukluk diğer otoimmün bozuklukların riskini arttırdığından, T1.5D, diyabet belirtileri olan ve Hashimoto tiroiditi, romatoid artrit, çölyak hastalığı, lupus veya başka herhangi bir otoimmün hastalığı olan kişilerden şüphelenilmelidir.⁵

Diyabet İmmünolojisi, T1.5D teşhisi için aşağıdaki kriterleri sağlamıştır:⁴

• 30 yaşından büyük
• T1D hastalarında yaygın olarak bulunan dört antikordan en az birinde pozitiftir.
• Teşhisten sonraki ilk 6 ay içinde insülin tedavisine gerek duyulmadı.

T1.5D olan bireyler T2D’ye kıyasla yaklaşık aynı insülin direnci ve kan şekeri kontrolü derecesine sahiptir.

T1.5D’de aynı zamanda C-peptid olarak bilinen biyolojik belirteç nispeten daha düşük seviyelerdedir – bu biyolojik belirteç T1.5D ve T2D’yi ayırt etmek için daha yaygın hale gelmektedir.⁶ C-peptid, T1D’li insanlarda çok düşük, T1.5D’li insanlarda düşük, T2D’li insanlarda normaldir.

Genel olarak, T1.5D tanısı çeşitli nedenlerden dolayı zor olabilir:

• T1D, T1.5D ve T2D’nin nasıl farklılaştığına dair yaygın bir anlaşma bulunmamaktadır. Semptomlarda ve laboratuar sonuçlarında çok fazla örtüşme söz konusudur.
• T1.5D nispeten yeni tarif edilmiş bir koşul olup özellikleri ve tedavi yaklaşımları iyi tanımlanmamıştır.

Tedavi

T1.5D’nin tedavisi, T1D insülin tedavisine benzer ve tercih edilen tedavidir. Mevcut kılavuz ilkelerle insülin içermeyen 6 aylık bir dönem önerilmekle birlikte, mümkün olan en kısa sürede başlatılmalıdır⁷. Kilolu veya obez olan kişiler için kalori kısıtlaması ve Diyet ve egzersiz faydalı olabilir.

Doğru tanıyı elde etmek çok önemlidir, çünkü belirli kan şekeri düşürücü ilaçların (glimepirid, gliburit ve glipizid gibi sülfonilürelerden bazı endişeler dolayı potansiyel olarak kaçınmak gerekir.) kullanımı engellenmelidir, çünkü bu ilaçlar pankreasın beta hücrelerini uyarırlar. Bu da beta hücrelerin önceden oluşturulmuş antikorlar tarafından daha büyük bir tahribatına neden olabilir.⁸,⁹

Gerekirse, metformin dikkatle kullanılabilir. En azından bazı raporlara göre, sitagliptin ve exanatid gibi ilaçlar, T1.5D tanısı konan insanlarda kan şekeri kontrolü için potansiyel olarak en iyi sonuçları verebilir.

T1.5D’nin Komplikasyonları

Şeker hastalığının diğer formlarında olduğu gibi, T1.5D olanları, kalp hastalığı, görme, sinir ve böbrek hasarı gibi mikrovasküler komplikasyonlar açısından daha yüksek risk taşır. Bu risklerin insülin tedavisine başlanılınca azaldığı görünektedir.

Kaynakça:

1. http://diabetes.diabetesjournals.org/content/54/suppl_2/S68.full
2. http://www.clinicaladvisor.com/diabetes-resource-center/diagnosis-and-treatment-of-latent-autoimmune-diabetes-in-adults-still-evolving/article/203578/
3. http://www.idf.org/sites/default/files/attachments/article_5_en.pdf
4. http://diabetes.diabetesjournals.org/content/54/suppl_2/S62.full.pdf+html
5. http://www.aafp.org/afp/2010/0401/p843.html
6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3354922/#ref10
7. http://diabetes.diabetesjournals.org/content/54/suppl_2/S68.full
8. Näntö-Salonen K, et al. Lancet 2008
9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3354922/
10. https://www.thediabetescouncil.com/type-1-5-diabetes-an-overview/