Tip-1 Diyabetle Mücadele Ediyorum. Bana ‘Uyumsuz’ Deme!
https://www.healthline.com/diabetesmine/i-struggle-with-diabetes-dont-call-me-non-compliant linkindeki yazıyı okuyunca ben de bu konuyla ilgili yazmak istedim.
Başlık da içerik de beni etkiledi.
Davranışsal Diyabet Enstitüsü Kurucu ve Başkanı Dr. Bill Polonsky “Diyabetlinin diyabeti yönetme şekliyle ilgili yapılan, olumlu olmayan, tanımlamaları” uygun bulmuyor ve eleştiriyor.
Diyabetli ve doktor, diyabetli ve hemşire, diyabetli ve diyetisyen, diyabetli ve sigorta şirketi iletişimlerinde kullanılan tanımlamaların “diyabet tükenmişliğine” sebebiyet verebilirken kişinin diyabet yönetimine de negatif katkıda bulunabiliyor.
Mesela;
“A1C’leri yüksek olduğu için tüm diyabetli popülasyonunu ‘uyumsuz’ olarak tanımlayan bir çalışmayı okumak.”
“Diyabet yönetimini uyumlu veya uyumsuz, “kontrollü” veya “kontrolsüz” tanımlamak.”
Diyabetli bir bireyi “hasta”, diğerini “diyabetli” olarak tanımlamanın çok farklı olduğu aşikar. Ya da kişinin diyabet yönetimini “uyumlu” veya “uyumsuz” olarak kategorize etmek.
Kronik yaşam şekilleri olan insanların kronik yaşam şekillerini yönetmelerine rehberlik ederken seçilen/kullanılan dilin ne denli önemli olduğu araştırmalarla da gösterilmiş.
Uygun olmayan terimlerden/tanımlamalardan kaçmak!
Hastaneye gittiğimizde “şeker hastası”, “diyabet hastası”, “diyabetini iyi yönetemiyor.”, “kontrolsüz şeker hastası” gibi tanımlamalar ile karşılaşabiliyoruz.
Diyabet teknolojileri satışı yapan firma çalışanlarından da aynı tanımlamaları duyabiliyoruz.
Veya özel sağlık sigortası ve SGK kayıtlarında, muayene notlarımıza “olumsuz notlar” yazılabiliyor.
Alışılagelmiş bu dile kendimiz ve yakınlarımızı uzak tutmaya çalışırken bu dilden asıl uzaklaşması gereken sağlık profesyonelleri (doktor, hemşire, diyetisyen vb), diyabet teknolojisi satan firma çalışanlarına da rehber niteliğinde olsun bu yazı.
“Uyumsuz”, “Kontrolsüz”, “Kötü Diyabetli”, “Başaramayacak”, “Düzeltemeyecek”
Bir diyabetlinin sağlık kaydında “uyumsuz”, “kontrolsüz” gibi tanımlamalar varsa yeni sağlık ekibi bunu görür ve bilir ve belki de kişinin “başaramayacağını”, “düzelemeyeceğini” düşünerek yapması gerekenleri daha az yapmaya başlar.
Şu unutulmamalıdır ki; “Yüksek giden kan şekeri düzeylerinde direkt biz diyabetliler sorumlu olsak da bu süreçte direkt suçlanıyor olmak bizi çözüme götürmez. Zira tip-1 diyabet yönetiminin bir takım oyunu olduğu bu kadar aşikarken!”
“Bizler özellikle tip-1 diyabet yönetimini ipte yürümeye çalışan bir cambazın aynı anda yemek yemesi, bir şeyler içmesindeki zorluk kadar ideal yapmaya çalışıyoruz. Bu zorlu mücadelenin farkında olunmasına ihtiyacımız var. Utanmaya ve suçlanmaya değil.”
“Uyumsuz” olarak tanımlanan kişinin nelerle boğuştuğunu görerek, anlayarak, gündelik yaşamını inceleyerek; diyabet yönetiminin daha iyi sağlanacağının farkında olmak lazım. Yüksek kan şekeri ve HbA1c değerleriyle doğru şekilde beslenmediği için “kötü diyabetli” demek yerine “diyabetin bir takım oyunu” olduğunu hissettirip desteklemek ve çözüm yoluna sevk etmek gerekiyor.
Sağlık hizmetlerinde dil farkındalığını artırmak
Amerikan Diyabet Derneği’nde, 2017 yılında, Jane Dickinson tarafından yapılan ve yayınlanan araştırmada; “Dil güçlüdür ve davranışlar kadar algılar üzerinde de güçlü bir etkiye sahiptir.” der.
Bazen “olumsuz” bir tanımlama kişide pozitif bir etki yaratırken çoğunlukla negatif bir etki yaratıyor. Asıl odaklanmamız ve çözmemiz gerekense negatif etkiyi pozitife çekmek.
Mass General / Boston ve Harvard Tıp Fakültesi’nde Endokrinolog ve Gebelikte Diyabet Programı’nın Eş Direktörü Dr. Camille Powe, ‘uyumsuz’ terimini kullanmıyorum.” diyor.
Powe, “Doktorlar olarak, hastaların sağlıklarını iyileştirmelerine yardımcı olmamız gerekiyor. Hastayı hastalıkları için suçlamak faydalı değil.”
Yargılayıcı terimleri ortadan kaldırmak
ADA çalışması; gerçeklere dayanan ve yargılamaktan veya suçlamaktan kaçınan bir dil öneriyor. Yargısal ve/veya varsayımsal terimlerden/tabirlerden kaçınılmalı tavsiyesinde bulunuyor.
Aynı zamanda bir hastayla ilgili notlar alırken mücadelesini tanımlamak için daha spesifik, daha olgusal terimler kullanılmalı vurgularını yapıyorlar.
Mutlaka daha gidilecek çok yol var ama umarım bu yazı ufacık da olsa bir farkındalığa sebep olur.
test